Αριδαία : Έθιμα των Χριστουγέννων στην Αριδαία παλαιότερα και τώρα....

Αριδαία έθιμα και συνήθειες τα Χριστούγεννα παλαιότερα. Μια ματιά από το τώρα (2025) 

Φανταστείτε ένα χιονισμένο πρωινό στην Αριδαία, όπου ο παγωμένος αέρας θα μυρίζει καπνό από τζάκια (συμβαίνει και σήμερα δυστυχώς και ο καπνός είναι πολύ χειρότερος), η ομίχλη θα είναι πυκνή και στους χωμάτινους δρόμους θα κυκλοφορούν  άνθρωποι, λιγοστά ποδήλατα  και κάρα. Στις άκρες των δρόμων μουριές. 

 Έτσι ήταν η αγορά της Αριδαίας, μικρή και εκτεινόταν  στην Καπετάν Γαρέφη και την Κύπρου, το χτύπημα της καμπάνας  του Αγίου Γεωργίου ακουγόταν σε όλη την πόλη (χωριό τότε) και καλούσε τους κατοίκους στην εκκλησία.

Στο ταξίδι στο παρελθόν βοήθησαν μεγάλοι σε ηλικία κάτοικοι της Αριδαίας,  οι οποίοι  δέχθηκαν να κάνουν αυτό το ταξίδι στη μνήμη. Αρχικά ανέφεραν ότι θυμούνται λίγα πράγματα.  Από τα βάθη της μνήμης όμως, έφερναν όλο και περισσότερες λεπτομέρειες, ενώ το χαμόγελο φώτιζε τα πρόσωπά τους και τα μάτια τους γέμιζαν συγκίνηση.

(Η εικόνα είναι από πρόσφατα Χριστούγεννα στην Αριδαία)

Οι περισσότεροι κάτοικοι της  Αριδαίας τότε ήταν  γεωργοί, εργάτες και κτηνοτρόφοι,  αυτές τις μέρες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ξεκουραστούν, να εκκλησιαστούν και να περάσουν όμορφα με τις οικογένειες τους. Ήθελαν να ξεχάσουν τους πολέμους (τον Β' Παγκόσμιο, τον Εμφύλιο και την πείνα που ακολούθησε) και ανυπομονούσαν για τις γιορτές. 

(Η εικόνα είναι από σχετικά πρόσφατα Χριστούγεννα στην Αριδαία)

Οι οικογένειες ήταν αυτάρκεις  και τα λίγα που χρειάζονταν τα έπαιρναν από τα μπακάλικα (Μέλκου, Χατζηγιαννάκη,...).  Σήμερα, στο 2025-2026, αυτές οι αναμνήσεις μας θυμίζουν  ότι είναι ανάγκη να εκτιμήσουμε διαφορετικά  την ειρήνη και να προετοιμάσουμε καλύτερα για ένα βιώσιμο μέλλον.

Οι Προετοιμασίες για τα Χριστούγεννα

Καθώς πλησίαζαν τα Χριστούγεννα, η ζωή των οικογενειών της Αριδαίας γέμιζε με εντατική δουλειά, χαρά και ανυπομονησία. Τέλη Νοεμβρίου, οι άνθρωποι είχαν ήδη ολοκληρώσει τις βασικές γεωργικές εργασίες της εποχής: το μάζεμα της πατάτας και των φασολιών, το άλεσμα του σιταριού και του καλαμποκιού, το κάπνισμα και το κοπάνισμα του κοκκινοπίπερου…

 Οι νοικοκυρές είχαν ετοιμάσει τραχανά και κόρες (είδος χειροποίητων ζυμαρικών), είχαν κάνει κονσερβοποίηση ή αποξήρανση ότι φρούτα είχαν το καλοκαίρι, μαρμελάδες, ενώ παράλληλα είχαν φροντίσει να συλλέξουν αρκετά ξύλα, έτσι ώστε να κρατήσουν αναμμένο το τζάκι τους τους κρύους μήνες του χειμώνα. Οι γυναίκες ξεκινούσαν να οργανώνουν το νοικοκυριό, να καθαρίζουν και να συγκεντρώνουν υλικά και σκεύη για τα χριστουγεννιάτικα φαγητά και γλυκά από πολύ νωρίς. Παράλληλα, έραβαν και ύφαιναν ρούχα για την οικογένεια, καθώς όλα τότε ήταν χειροποίητα.

Το Γιορτινό Τραπέζι

Το χριστουγεννιάτικο τραπέζι ήταν γεμάτο παραδοσιακές γεύσεις. Τα κύρια πιάτα περιλάμβαναν χοιρινό με πράσο, λουκάνικα, ψητή κότα και πίτες, ενώ τα γλυκά ολοκλήρωναν το γεύμα με γεύσεις όπως μπακλαβάς με σπιτικά φύλλα, σαρλί, χαλβά με αλεύρι και κουραμπιέδες (με βούτυρο από το χοιρινό).

(Η εικόνα είναι από τον Γαστρονόμο)

Από τις αρχές του Οκτώβρη, οι καμινάδες των τζακιών κάπνιζαν αδιάκοπα στην πεδιάδα της Αλμωπίας, σηματοδοτώντας την έναρξη της βαρυχειμωνιάς  (τότε έκανε πολύ περισσότερο κρύο σύμφωνα με τις μαρτυρίες). Τα βράδια, οι οικογένειες κατάκοπες από τις δουλειές συγκεντρώνονταν γύρω από τη φωτιά, όπου οι μεγαλύτεροι αφηγούνταν ιστορίες για καλικάντζαρους, ξωτικά και άγρια ζώα από το μαύρο δάσος γεμίζοντας τα παιδιά με δέος και πλουτίζοντας τη  φαντασία τους.

Οι περισσότερες οικογένειες είχαν φροντίσει να μεγαλώσουν ένα γουρουνάκι, που προοριζόταν για το εορταστικό τραπέζι. Το  Δεκέμβρη, με μεράκι και προσοχή, οι γονείς ετοίμαζαν το κρέας: έβραζαν το λίπος σε μεγάλα καζάνια στην αυλή, φτιάχνοντας βούτυρο, τσιγαρίδες και παραδοσιακά λουκάνικα με πράσο, που ήταν χαρακτηριστικό της περιοχής. Αυτό το βούτυρο χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή των κουραμπιέδων αλλά και για τα διάφορα φαγητά κατά τη διάρκεια όλου του έτους.

Τα παιδιά όλης της γειτονιάς μαζεύονταν γύρω από το καζάνι και η νοικοκυρά μαζί με μια φέτα ζυμωτό ψωμί τα κερνούσε όλα τσιγαρίδες.

Τα παιδιά

Τα παιδιά εκείνες τις μέρες μάζευαν ξύλα για το τζάκι, έφτιαχναν  χειροτεχνίες, και στόλιζαν το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αυτό ήταν συνήθως ένα μικρό έλατο ή πεύκο που έβρισκαν οι άντρες στο δάσος και το έφερναν στο σπίτι. Το στόλιζαν με φυσικά υλικά που έβρισκαν στη φύση, όπως κουκουνάρια, καρύδια και βελανίδια, τα οποία διακοσμούσαν με όμορφα υφάσματα, βαμβάκι και κλωστές, δημιουργώντας έτσι μοναδικά στολίδια. Φυσικά, δεν έλειπαν και τα χάρτινα στολίδια που έφτιαχναν με τα ίδια τους τα χέρια.

Ζωή στο εμείς και όχι στο εγώ

Αυτές οι προετοιμασίες δεν ήταν μόνο μια πρακτική διαδικασία, αλλά και μια αφορμή για ενίσχυση της οικογενειακής ενότητας. Κάθε μικρή εργασία, από τη συλλογή ξύλων μέχρι το στόλισμα του δέντρου, ήταν εργασία για όλους και ευκαιρία για δημιουργία αναμνήσεων που έμεναν ανεξίτηλες στο χρόνο. Οι άνθρωποι που είχαν λίγο περισσότερα βοηθούσαν με υλικά αγαθά αυτούς που στερούνταν και εκείνοι με τη σειρά τους τους βοηθούσαν στις χειρωνακτικές εργασίες ή όπως μπορούσαν.

«Κόλιντα Μπάμπω»

Ένα έθιμο που συνεχίζεται ως σήμερα

Τις τελευταίες μέρες πριν τα Χριστούγεννα παιδιά και μεγάλοι συγκέντρωναν ξύλα σε διάφορες συνοικιακές πλατείες της Αριδαίας, αλλά και των γύρω χωριών της επαρχίας. Τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου, ότι καιρό και αν είχε, άναβαν τις φωτιές, μάλιστα υπήρχε συναγωνισμός μεταξύ των γειτονιών για το ποια άναψε τη μεγαλύτερη φωτιά.

Τότε τα παιδιά με τα

τουρβαδάκια* τους ζωσμένα χιαστή, φώναζαν «Κόλιντα Μπάμπω» (σημαίνει μας σφάζουν γιαγιά) γύρω από τη φωτιά και αξημέρωτα ξεκινούσαν για τα συγγενικά τους σπίτια.

Οι νοικοκυρές άνοιγαν την πόρτα του σπιτιού στα παιδιά, τα καλούσαν να καθίσουν και έβαζαν στα καλαθάκια τους καρύδια, φουντούκια, ξερά σύκα, μανταρίνια, ξυλοκέρατα ή καραμέλες και πολύ σπάνια καμιά δεκάρα.

Εκείνα φώναζαν άλλη μια φορά μέσα στο σπίτι «Κόλιντα Μπάμπω» και ξεκινούσαν για το επόμενο. Κάποιοι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι το έθιμο κατάγεται από τα πολύ παλιά χρόνια και τον Ηρώδη. Όταν πια ξημέρωνε, τελείωναν και πήγαιναν στο σπίτι για ύπνο.

Το έθιμο αυτό συνεχίζεται έως σήμερα με τις διάφορες γειτονιές και συλλόγους να ανάβουν τις δικές τους φωτιές.

*τουρβαδάκια: ήταν μικρά υφαντά τσαντάκια κάτι σαν ταγάρια μικρά που τους ύφαιναν οι μητέρες για τα κάλαντα.

Χριστούγεννα

Οι καμπάνες χτυπούσαν  χαρμόσυνα, πέντε η ώρα το πρωί καλώντας τους πιστούς στη μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου για τη λειτουργία της μεγαλύτερης γιορτής της Χριστιανοσύνης! Έβαζαν τα καλά, χειροποίητα ρούχα τους (υφαντά) και ξεκινούσαν περπατώντας βιαστικά στο χωματόδρομο που μετά την ελαφριά στροφή γεμάτη μουριές από τη μια πλευρά του δρόμου έβγαζε στη μικρή εκκλησία. Από τις κεραμοσκεπές κρεμόντουσαν πάγοι που από μακριά έμοιαζαν  σπαθιά και ο αέρας σφύριζε περνώντας ανάμεσα από τα κλαδιά των δέντρων. Τα περισσότερα δέντρα της Αριδαίας τότε ήταν μουριές λόγω της εκτροφής των  μεταξοσκωλήκων.  Οι μεγάλοι έσκυβαν για να περάσουν τη χαμηλή πόρτα, έμπαιναν και αντίκριζαν τα μάτια των συγχωριανών τους, πίσω από τον ασημένιο καπνό από το λιβάνι, που τους μετέδιδαν  ζεστασιά και αγάπη, άκουγαν τον παπά-Γιώργη να ψάλει τη χαρμόσυνη ακολουθία, μύριζαν το λιβάνι  και τότε όλοι μαζί μαγικά βίωναν τη γέννηση του Θεανθρώπου. Με το τέλος της λειτουργίας  εύχονταν ο ένας στον άλλο «Χρόνια Πολλά», «Καλά Χριστούγεννα» και γύριζαν στα σπίτια τους. Εκεί όλη η οικογένεια έτρωγε το Χριστουγεννιάτικο πρωινό που περιελάβανε τσιγαρίδες (ή τζουμέρκες), ψημένο χοιρινό, λουκάνικα με πράσο και ζυμωτό ψωμί. Η νοικοκυρά μετά σιρόπιαζε τον μπακλαβά και ετοίμαζε το χοιρινό με πράσο για το Χριστουγεννιάτικο γεύμα.

 «Θυμάμαι, σαν τώρα, να σκύβουν οι μεγάλοι να περάσουν τη χαμηλή πόρτα της εκκλησίας, εμείς τα παιδιά να μπαίνουμε μέσα και να νοιώθουμε ζεστασιά και αγάπη μέσα στο κρύο, όλοι μια οικογένεια». Μαρτυρία κατοίκου Αριδαίας.

Ευχαριστούμε πολύ για το πολύτιμο ταξίδι την κ. Αγάπη, την κ. Χρυσούλα, την κ. Μαρία, την κ. Κατίνα, την κ. Ελένη, την κ. Ιορδάνα, την κ. Κατερίνα και την κ. Ευτυχία.

Katerina Samanti

Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος © Aridaiaplace

Απαγορεύεται η χωρίς άδεια αναπαραγωγή