Customs Before Carnival in Old Aridaia/ Έθιμα πριν την Αποκριά κάποτε στην Αριδαία

Αποκριά στην Παλιά Αριδαία

Η Αποκριά αποτελούσε για τους κατοίκους της Αριδαίας μια γιορτή γεμάτη χαρά και ανυπομονησία, καθώς σηματοδοτούσε το τέλος του χειμώνα και την έναρξη μιας νέας εποχής. 

(Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Μαρίας Γαβρά και είναι ο παππούς της και άλλοι Αριδαιώτες.)

Ήταν μια περίοδος προετοιμασίας για την αναγέννηση της φύσης, την έναρξη των αγροτικών εργασιών, αλλά και μια αφορμή για γλέντι και διασκέδαση που τόσο είχαν ανάγκη οι κάτοικοι εκείνης της εποχής.

Η πόλη ζωντάνευε με χρώματα, μουσικές, χορούς, γεύσεις και αρώματα, ενώ οι μεταμφιέσεις (φτωχικές) πρόσθεταν μια ξεχωριστή νότα στη γιορτινή ατμόσφαιρα. Παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες της εποχής, το αποκριάτικο πανηγύρι ένωνε τους κατοίκους και ενίσχυε τους δεσμούς της κοινότητας.

Οι εορτασμοί ξεκινούσαν δειλά από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου (φέτος 9/02/2025), την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου. Στις γειτονιές της Αριδαίας άρχιζαν να στήνονται μικρά γλέντια, με παραδοσιακά όργανα (κλαρίνο, ζουρνάς, ακορντεόν...) τραγούδια και χορούς. Οι νέοι συγκέντρωναν χρήματα, καλούσαν τους μουσικούς και ξεκινούσαν τη διασκέδαση. Συχνά, εμφανίζονταν μεταμφιεσμένοι – είτε με παραδοσιακές φορεσιές είτε με ό,τι διαφορετικό ρούχο μπορούσε να βρει ο καθένας, προσθέτοντας έτσι ένα στοιχείο ευθυμίας και αυτοσχεδιασμού στη γιορτή.

(Η φωτογραφία είναι από το αρχείο της Μαρίας Γαβρά)

Η οικοδέσποινα της οικογένειας ετοίμαζε ένα πλούσιο τραπέζι με παραδοσιακά νηστίσιμα εδέσματα, όπως χαλβά, ελιές, τυρί, τουρσί, αυγά και τυρόπιτες, αποφεύγοντας ωστόσο το κρέας, καθώς η ημέρα σηματοδοτούσε την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής.

Το Έθιμο του Προυσταβάινε στην Αριδαία

Ένα από τα πιο δημοφιλή και βαθιά ριζωμένα έθιμα της Αποκριάς στην Αριδαία ήταν το Προυσταβάινε, που σημαίνει "συγχώρεση". Κάθε χρόνο, την Κυριακή της Τυρινής, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, όλη η οικογένεια συγκεντρωνόταν στο σπίτι του γηραιότερου μέλους – είτε αυτός ήταν παππούς είτε θείος – για να τηρήσουν το έθιμο.

Μέσα σε μια ατμόσφαιρα σεβασμού και αγάπης, τα νεότερα μέλη της οικογένειας, ντυμένα με τα γιορτινά τους, φιλούσαν το χέρι του μεγαλύτερου και του ζητούσαν συγχώρεση. Ο ηλικιωμένος, με τη σειρά του, έδινε την ευχή του και συχνά χάριζε στα παιδιά ένα μικρό χρηματικό ποσό, κάνοντάς τα να περιμένουν αυτήν την ημέρα με ιδιαίτερη ανυπομονησία.

Το Προυσταβάινε δεν ήταν απλώς μια οικογενειακή συνήθεια, αλλά μια σημαντική παράδοση που ενίσχυε τους δεσμούς αγάπης και σεβασμού μεταξύ των γενεών, προσφέροντας ένα μοναδικό μήνυμα συμφιλίωσης και ενότητας.

Το έθιμο της Λάμκας

Πριν από το φαγητό, λάμβανε χώρα ένα ακόμη αγαπημένο έθιμο, ιδιαίτερα διασκεδαστικό για τα παιδιά: το έθιμο της Λάμκας. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία της οικογένειας, συνήθως ο θείος ή ο παππούς, κρατούσε έναν πλάστη (σουκάλο), στην άκρη του οποίου ήταν δεμένη μια κλωστή με ένα βρασμένο και καθαρισμένο αυγό—θυμίζοντας κάτι σαν καλάμι ψαρέματος.

Τα παιδιά, χωρίς να χρησιμοποιούν τα χέρια τους, προσπαθούσαν να φάνε το αυγό, ενώ ο μεγαλύτερος το κουνούσε δεξιά-αριστερά, κάνοντας το παιχνίδι ακόμα πιο δύσκολο και διασκεδαστικό. Νικητής ήταν εκείνος που κατάφερνε να το φάει πρώτος, κάτι που θεωρούνταν σημάδι καλής τύχης και υγείας για όλη την υπόλοιπη χρονιά.

Μετά το παιχνίδι, η κλωστή που κρατούσε το αυγό και είχε συμμετάσχει στο έθιμο καίγονταν στο καντήλι, συμβολίζοντας την έναρξη της νηστείας. Το έθιμο αυτό ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το Πάσχα, καθώς η νηστεία ξεκινούσε με ένα αυγό και τελείωνε με ένα αυγό το βράδυ της Ανάστασης.

Η Λάμκα αναβίωνε στην περιοχή μέχρι και τη δεκαετία του 1990, ενώ είναι πιθανό κάποιες οικογένειες να τηρούν ακόμα αυτή την όμορφη παράδοση, μεταφέρνοντάς την από γενιά σε γενιά.

Carnival in Old Aridaia

Carnival was a joyful and eagerly awaited celebration for the people of Aridaia, marking the end of winter and the beginning of a new season. It was a time of preparation for the rebirth of nature, the start of agricultural work, and an opportunity for festivity and entertainment, which the locals deeply cherished.

The town came to life with colors, music, dances, flavors, and aromas, while the (humble) disguises added a unique touch to the festive atmosphere. Despite the difficult economic conditions of the time, the carnival celebrations brought the people together and strengthened the bonds of the community.

The festivities began gradually on the Sunday of the Publican and the Pharisee (this year on 9/02/2025), the first Sunday of the Triodion. Small gatherings started to form in the neighborhoods of Aridaia, with traditional instruments (clarinet, zurna, accordion...), songs, and dances. Young people would collect money, invite musicians, and begin the celebration. Often, they would appear in disguise—either wearing traditional costumes or whatever different clothing they could find—adding an element of humor and improvisation to the festivities.

The hostess of the family would prepare a rich table with traditional Lenten dishes, such as halva, olives, cheese, pickles, eggs, and cheese pies, while avoiding meat, as the day marked the beginning of the Lenten fasting period.

The Custom of Proustavaine in Aridaia

One of the most popular and deeply rooted traditions of Carnival in Aridaia was Proustavaine, which means "forgiveness." Every year, on Cheese Sunday—the last Sunday of Carnival—the entire family would gather at the home of the eldest member, whether it was the grandfather or an uncle, to honor the custom.

In an atmosphere of respect and love, the younger family members, dressed in their finest clothes, would kiss the elder's hand and ask for forgiveness. In return, the elder would give them a blessing and often a small amount of money, making the children eagerly anticipate this special day.

Proustavaine was more than just a family tradition; it was a meaningful ritual that strengthened the bonds of love and respect between generations, delivering a powerful message of reconciliation and unity.

The Custom of Lamka

Before the meal, another beloved tradition took place, especially entertaining for children: the custom of Lamka. The eldest family member, usually an uncle or grandfather, would hold a rolling pin (soukalos), at the end of which a string was tied with a boiled and peeled egg—resembling a fishing rod.

The children, without using their hands, had to try and eat the egg while the elder swung it from side to side, making the challenge both difficult and amusing. The winner was the one who managed to eat the egg first, as it was believed to bring good luck and health for the entire year.

After the game, the string that held the egg was burned in the oil lamp (kantili), symbolizing the beginning of Lent. This tradition was closely linked to Easter, as fasting began with an egg and ended with an egg on the night of the Resurrection.

Lamka was revived in the region until the 1990s, and it is possible that some families still preserve this beautiful tradition, passing it down from generation to generation.

©Katerina