Πάσχα στην Αριδαία: Έθιμα, μνήμες και νοσταλγία/ Easter Traditions in Aridaia: A Journey Through Memories

Έθιμα του Πάσχα στην Αριδαία

Το Πάσχα στην Ελλάδα είναι κάτι παραπάνω από μια θρησκευτική γιορτή· είναι βαθιά ριζωμένο στις παραδόσεις και τα έθιμα του κάθε τόπου της. 

Φέτος το Πάσχα της Ορθοδοξίας είναι στις 20 Απριλίου και συμπίπτει με το Πάσχα των καθολικών. Το Πάσχα στην Ορθόδοξη εκκλησία έχει οριστεί, με απόφαση της Α’ Οικουμενικής συνόδου το 325 μ.Χ., να γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής Ισημερίας. Το 2026 το Πάσχα θα είναι στις 12 Απριλίου και το 2027 στις 2 του Μάη. 

Το Πάσχα ουσιαστικά ξεκινάει από το Σάββατο της  Ανάστασης του Λαζάρου και τελειώνει την Κυριακή του Θωμά. Στην Αριδαία τα παλιά χρόνια η Πασχαλιά (όπως την έλεγαν τότε οι μεγαλύτεροι) ήταν μια ξεχωριστή γιορτή που συνδεόταν με το τέλος της νηστείας, τα καινούργια ρούχα και παπούτσια (τότε τα παιδιά δεν είχαν πολλά ρούχα όπως τώρα, ήταν πολύτιμα, όλα χειροποίητα) και τον εκκλησιασμό και φυσικά το περίμεναν με μεγάλη λαχτάρα.  Το Σάββατο του Λαζάρου οι κάτοικοι πήγαιναν στα μνήματα, εκεί διάβαζε ο παπάς ευχές συγχωρήσεως/αναπαύσεως στους νεκρούς. Τα τελευταία χρόνια γίνεται και περιφορά του επιταφίου, δεν ανάφεραν αν  γινόταν και παλιά περιφορά του επιταφίου στα μνήματα.

Τα παιδιά με καλαθάκια στα χέρια έψαλαν στις νοικοκυρές το:

Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι,

ήρθε η μάνα σου από την πόλη,

σου ’φέρε χαρτί και κομπολόι.

    Οι κοτούλες σας αυγά γεννούνε

δώστε μας και εμάς να τα χαρούμε

Βάγια, Βάγια των Βαγιών

τρώνε ψάρι και κολιό

Και την άλλη Κυριακή,

τρώνε το ψητό τ’ αρνί.

Οι νοικοκυρές έδιναν στα παιδιά αυγά και τα έβαζαν να καθίσουν (για να κάθονται και να κλωσάνε οι κότες τους, όπως κάθονται τα παιδιά) και εκείνα τα πήγαιναν στο σπίτι τους για να τα βάψουν  τη Μ. Πέμπτη. 

Την  Κυριακή των Βαΐων οι πιστοί πήγαιναν (και πηγαίνουν) κλαδιά από δάφνες στις εκκλησίες και  στολίζονται,  οι δάφνες  μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς. Αρχές της Μ. Εβδομάδας (συνήθως Μ. Τρίτη ή Μ. Τετάρτη σε κάποια χωριά και στην Αριδαία με το αλεύρι από το ευχέλαιο της Μ. Τετάρτης) έκαναν πασχαλινά τσουρέκια και κουλουράκια και τα πήγαιναν στο φούρνο για ψήσιμο, η νηστεία συνεχιζόταν σε όλη τη διάρκεια της πένθιμης εβδομάδας.

 Τη Μ. Πέμπτη έβαφαν τα αυγά και το απόγευμα πήγαιναν λουλούδια στον επιτάφιο, μετά τα δώδεκα ευαγγέλια στόλιζαν τον επιτάφιο.

 Κρατούσαν τη φυσική βαφή και έβαφαν αυγά για σαράντα μέρες.  Αυτή την ημέρα και την επόμενη δεν έκαναν δουλειές του σπιτιού, μόνο τα απαραίτητα). Μάλιστα συνήθιζαν να διακοσμούν τα κόκκινα αυγά με φυλλαράκια μαϊντανού ή τριφυλλιού ή όποιο άλλο φύλλο τους άρεσε.

Τη Μεγάλη Παρασκευή ήταν μεγάλη νηστεία και οι νοικοκυρές μαγείρευαν αλάδωτο φαγητό, το βράδυ γινόταν η περιφορά του Επιταφίου γύρω από τον ναό του Αγίου Νίκανδρου και Ιωαννικίου, όπως και σήμερα, οι πιστοί κρατούσαν κερί στο φυσικό του χρώμα σε ένδειξη πένθους.

Το Μ. Σάββατο ετοιμαζόντουσαν για την Αναστάσιμη νύχτα, έβαζαν τα καλύτερά τους ρούχα, έπαιρναν τις λαμπάδες τους ή λευκά κεριά και πήγαιναν στην εκκλησία. Μετά την Ανάσταση έτρωγαν όλοι μαζί τη μαγειρίτσα (σούπα από εντόσθια αρνιού ή κατσικιού), τσούγκριζαν τα κόκκινα αυγά λέγοντας ο ένας στον άλλο  "Χριστός Ανέστη" ,  "Αληθώς Ανέστη". 

Οι φούρνοι ήταν ανοιχτοί όλη την ημέρα τη Μ. Εβδομάδα και έψηναν τα φαγητά των κατοίκων, μάλιστα το Μεγάλο Σάββατο μέχρι και μετά την Ανάσταση. 

Το παραδοσιακό φαγητό για την ημέρα του Πάσχα ήταν κατσικάκι με πατάτες και κρεμμυδάκια στο φούρνο. Κάποιες νοικοκυρές ετοίμαζαν και πήγαιναν στον φούρνο για ψήσιμο και κοκορέτσι.

 Οι γονείς των παιδιών που βαφτιζόντουσαν  το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε από το προηγούμενο Πάσχα, πήγαιναν δώρο στον κουμπάρο και νονό του παιδιού τους ένα κατσικάκι ή αρνάκι με μια κόκκινη κορδέλα. 

Ο/Η  νονός/α έκανε δώρο στο βαφτιστήρι του/της πηγαίνοντάς το συνήθως την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας στο σπίτι και εκεί γινόταν μια μικρή γιορτή! 

Κάτι που συνηθιζόταν τις μέρες εκείνες, ήταν να κάνει η πεθερά δώρο στην νύφη (που ήταν αρραβωνιασμένη) λαμπάδα μαζί με κάποιο προσωπικό δωράκι.

Τη Μεγάλη Τετάρτη  στο Χωριό Δωροθέα και Αγάθη της Αλμωπίας ένα έθιμο λαμβάνει χώρα στην εκκλησία του Αγίου Δωρόθεου στο ευχέλαιο της Μ. Τετάρτης. 

Κάθε νοικοκυρά στο χωριό πηγαίνει στην εκκλησία ένα πιάτο με αλεύρι και μέσα δύο ή τρία αυγά, άσπρα. Εκεί τα τοποθετούν σ’ ένα τραπέζι και ανάβουν  ένα κεράκι στη μέση, τότε ο παπάς τα διαβάζει και τα ευλογεί, όπως ευλογεί και τους πέντε άρτους.

Όταν τελειώσει το ευχέλαιο πηγαίνουν το πιάτο στο σπίτι της η καθεμιά. Με το αλεύρι αυτό οι νοικοκυρές θα φτιάξουν πρόσφορο ή θα το βάλουν στα τσουρέκια ή τα κουλουράκια τους λίγο λίγο.

Οι γυναίκες του χωριού κρατούν και λίγο αλεύρι σε ένα βάζο και όταν κάποιος έχει φοβίες ανακατεύουν μια κουταλιά του γλυκού αλεύρι σ' ένα ποτήρι νερό και έτσι ο φόβος φεύγει.

(Η φωτογραφία είναι από την κ. Άννα).

"Θυμάμαι ότι ερχόντουσαν άνθρωποι από μακριά και έμεναν δυο νύχτες στο σπίτι μας (φυσικά δωρεάν) που έφερναν κεριά και τα πουλούσαν έξω από την εκκλησία της Αριδαίας σε πάγκους". 

(Μαρτυρία κατοίκου της περιοχής). 

Κάθε γενιά αφήνει το δικό της αποτύπωμα στις γιορτές. Κι όμως, η αίσθηση του "Πάσχα στο χωριό", με τα αρώματα, τις συνήθειες και τις φωνές των ανθρώπων, είναι η γέφυρα που ενώνει το χθες με το σήμερα.

Ευχαριστούμε πολύ την κ. Αγάπη, την κ. Μαρία και την κ. Ευτυχία για το χρόνο που μας έδωσαν.

Easter Traditions in Aridaia: 

A Journey Through Memories

Easter in Greece is not just a religious celebration but also a deeply rooted cultural tradition filled with symbolism, emotion, and community spirit. In the region of Aridaia, these traditions are not merely remembered — they are lovingly preserved and passed down through generations. This tribute brings together memories and customs of Orthodox Easter as lived in the past, showcasing the beauty and warmth of local practices that continue to inspire and connect people to their roots.

This year, Orthodox Easter falls on April 20th and coincides with Catholic Easter. According to the decision of the First Ecumenical Council in 325 A.D., Easter in the Orthodox Church is celebrated on the first Sunday after the full moon following the vernal equinox. In 2026, Easter will be on April 12th, and in 2027, it will fall on May 2nd.

Easter essentially begins with the Saturday of Lazarus' Resurrection and concludes with Thomas Sunday.

There is a wide variety of local customs observed across Greece, many of which are still practiced today.

In Aridaia, in earlier times, Easter (referred to as "Paskhalia" by the elders) was a special celebration, especially for children. It marked the end of fasting, the arrival of new clothes and shoes (which were few and handmade), and the joy of attending church — all eagerly anticipated.

On Lazarus Saturday, residents visited the cemeteries where the priest would recite prayers of forgiveness and repose for the departed. In recent years, a procession of the Epitaph has also been held at the cemeteries, though it is unclear if this tradition existed in the past.

Children would go from house to house with baskets, singing to the housewives:

"Wake up Lazarus, don’t sleep, Your mother came from the city, She brought you paper and worry beads. Your hens are laying eggs Give us some so we may rejoice!

Palm Sunday, Palm Sunday, They eat fish and mackerel, And the next Sunday, They feast on roasted lamb."

The housewives would give the children eggs and invite them to sit down, believing that this would help their hens lay eggs as well. The children would then take the eggs home to dye them red on Holy Thursday.

On Palm Sunday, worshippers brought laurel branches to church for decoration. After the service, the laurel was distributed among the faithful.

On Holy Thursday, women dyed eggs red using onion skins collected throughout the month. They would often decorate them with parsley or clover leaves, or any leaf they liked.

During the early days of Holy Week (usually Tuesday or Wednesday), women baked Easter tsourekia and cookies, which they took to the bakery to be cooked. They did not taste them, as fasting was still strictly observed during the solemn week.

On Thursday, after dyeing the eggs, they would take flowers to the church for the Epitaph. After the Twelve Gospels reading, they decorated the Epitaph. That day and the next, they avoided doing housework, aside from the essentials.

On Good Friday, a day of strict fasting, meals were made without oil. In the evening, the procession of the Epitaph took place, just like today. Worshippers held natural-colored candles as a sign of mourning.

The bakeries stayed open all day during Holy Week, baking meals for the residents, including after the Resurrection service on Holy Saturday night. Traditional Easter dishes included goat or lamb with potatoes and onions baked in the oven. Some women also prepared kokoretsi.

Parents whose children were baptized since the last Easter brought a goat or lamb — decorated with a red ribbon — as a gift to the godparent. The godparent, in return, gave a gift to the godchild, usually bringing it at the start of Holy Week and often celebrating the occasion with a small family gathering.

Another custom was for the mother-in-law to give a candle and a small gift to her future daughter-in-law (if she was engaged).

"I remember people coming from far away and staying at our house for two nights (free of charge, of course). They brought candles to sell outside the church of Aridaia, setting up stalls."

We warmly thank Mrs. Agapi, Mrs. Maria, and Mrs. Eftychia for sharing their memories and time with us.

©Katerina