Πως περνούσαν οι Αριδαιώτες τα
Χριστούγεννα τη δεκαετία του '50
Η αναδρομή στα Χριστούγεννα της δεκαετίας του
'50 στην Αριδαία έγινε από Αριδαιώτες/ώτισσες που ήταν παιδιά τη δεκαετία
εκείνη και με χαρά δέχθηκαν να γυρίσουν πίσω και να μας ξεναγήσουν στις ανεξίτηλες γλυκές τους αναμνήσεις από εκείνα
τα σκληρά χρόνια στον τόπο μας. Ενώ στην αρχή είπαν ότι θυμούνται λίγα πράγματα
από τότε, όσο προχωρούσε η διήγηση, η ανάμνηση ζωντάνευε και ανέσυραν από τα
βάθη της μνήμης όλο και περισσότερες λεπτομέρειες με το χαμόγελο να πλαταίνει
στα χείλη τους, αλλά και τα μάτια υγρά έτοιμα να πλημυρίσουν.
Τα Χριστούγεννα λοιπόν ήταν εποχή μαγείας και
χαράς για τους κατοίκους της Αριδαίας καθώς έκαναν πράγματα που δεν συνήθιζαν στην
καθημερινότητά τους.
Οι άνθρωποι γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην
πλειοψηφία τους, θέλοντας να περάσουν καλά με τις οικογένειές τους, να ξεχάσουν
τον πόλεμο (τον 2ο Παγκόσμιο, τον εμφύλιο
και την πείνα που τον ακολούθησαν) ετοιμάζονταν για τις γιορτές με λαχτάρα και
ενθουσιασμό αφού βίωναν μια ζωή δύσκολη και σκληρή
γεμάτη στερήσεις.
Οι προετοιμασίες
Τέλη Νοέμβρη και οι αγροτικές οικογένειες είχαν τελειώσει το μάζεμα της πατάτας, των φασολιών, το άλεσμα του σιταριού και του καλαμποκιού, το κάπνισμα και το κοπάνισμα του κοκκινοπίπερου, είχαν κάνει τον τραχανά και τις κόρες και μάζευαν τα ξύλα για να ζεσταίνονται τον βαρύ χειμώνα στο τζάκι.
Τα κρύα ξεκινούσαν νωρίς, από αρχές Οκτωβρίου οι καμινάδες των τζακιών κάπνιζαν αδιάκοπα στην πεδιάδα της Αλμωπίας. Τα βράδια πολλές ιστορίες για προηγούμενα Χριστούγεννα καλικάντζαρους και αγγέλους ακούγονταν από τους μεγάλους γύρω από τη φωτιά. Τα παιδιά μέχρι να φτάσει η ώρα του ύπνου άκουγαν σιωπηλά και εκστασιασμένα τους μεγάλους.
Οι προετοιμασίες για τα Χριστούγεννα
ξεκινούσαν από πολύ νωρίς, σχεδόν από την αρχή της νηστείας των Χριστουγέννων,
την οποία τηρούσαν ευλαβικά σχεδόν σε κάθε σπίτι. Οι γυναίκες της οικογένειας
ξεκινούσαν να καθαρίζουν και να συλλέγουν
υλικά και σκεύη απαραίτητα για τα χριστουγεννιάτικα
φαγητά και γλυκά, να ράβουν και να υφαίνουν ρούχα για τα μέλη της οικογένειας,
αφού όλα τότε ήταν χειροποίητα.
Οι περισσότερες οικογένειες
είχαν ένα γουρουνάκι για τις γιορτές της οικογένειας. Οι γονείς ετοίμαζαν το κρέας για τη μεγάλη γιορτή, έβαζαν
σε μεγάλο καζάνι το λίπος να βράζει (συνήθως στην αυλή) και έφτιαχναν βούτυρο,
τσιγαρίδες και παραδοσιακά λουκάνικα με πράσο της περιοχής.
Τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα φαγητά
περιλάμβαναν χοιρινό με πράσο, λουκάνικα, ψητή κότα, πίτες και άλλα. Τα παραδοσιακά γλυκά της περιοχής
ήταν μπακλαβάς με σπιτικά φύλλα, σαρλί, χαλβάς με αλεύρι, κουραμπιέδες και άλλα.
Τα παιδιά
Τα παιδιά εκείνες τις μέρες μάζευαν ξύλα για το τζάκι, έκαναν διάφορα θελήματα και στόλιζαν το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αυτό ήταν συνήθως ένα μικρό δέντρο (έλατο ή πεύκο) που έβρισκαν στο δάσος οι άντρες που πήγαιναν για ξύλα και το έφερναν για στολισμό. Το στόλιζαν με φυσικά υλικά που έβρισκαν στο δάσος και μεταποιούσαν οι ίδιοι κουκουνάρια, καρύδια, βελανίδια, τα οποία τύλιγαν με όμορφα υφάσματα, βαμβάκι και κλωστές, καθώς και στολίδια από χαρτί.
Η εικόνα είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης ύστερα από περιγραφή
Κόλιντα Μπάμπω
Τις τελευταίες μέρες πριν τα Χριστούγεννα παιδιά και μεγάλοι συγκέντρωναν ξύλα σε διάφορες συνοικιακές πλατείες της Αριδαίας, αλλά και των γύρω χωριών της επαρχίας. Τη νύχτα της 23ης Δεκεμβρίου, ότι καιρό και αν είχε, άναβαν τις φωτιές, μάλιστα υπήρχε συναγωνισμός μεταξύ των γειτονιών για το ποια άναψε τη μεγαλύτερη φωτιά. Τότε τα παιδιά με τα τουρβαδάκια* τους ζωσμένα χιαστή, φώναζαν «Κόλιντα Μπάμπω» (σημαίνει μας σφάζουν γιαγιά) γύρω από τη φωτιά και αξημέρωτα ξεκινούσαν για τα συγγενικά τους σπίτια. Οι νοικοκυρές άνοιγαν την πόρτα του σπιτιού στα παιδιά, τα καλούσαν να καθίσουν και έβαζαν στα καλαθάκια τους καρύδια, φουντούκια, ξερά σύκα, μανταρίνια, ξυλοκέρατα ή καραμέλες και πολύ σπάνια καμιά δεκάρα.
Εκείνα φώναζαν άλλη μια
φορά μέσα στο σπίτι «Κόλιντα Μπάμπω» και ξεκινούσαν για το επόμενο. Κάποιοι
κάτοικοι υποστηρίζουν ότι το έθιμο κατάγεται από τα πολύ παλιά χρόνια και τον
Ηρώδη. Όταν πια ξημέρωνε, τελείωναν και πήγαιναν στο σπίτι για ύπνο.
*τουρβαδάκια: ήταν μικρά υφαντά τσαντάκια κάτι σαν ταγάρια μικρά που τους ύφαιναν οι μητέρες για τα κάλαντα.
Χριστούγεννα
Οι καμπάνες
χτυπούσαν χαρμόσυνα, πέντε η ώρα το πρωί
καλούσαν τους πιστούς στη μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου για τη λειτουργία
της μεγαλύτερης γιορτής της Χριστιανοσύνης! Έβαζαν τα καλά, χειροποίητα ρούχα τους και ξεκινούσαν περπατώντας βιαστικά στο χωματόδρομο που μετά από μια ελαφριά
στροφή γεμάτη μουριές από τη μια πλευρά του δρόμου έβγαζε στην εκκλησία. Από τις
κεραμοσκεπές κρεμόντουσαν πάγοι που από μακριά έμοιαζαν σπαθιά και ο αέρας σφύριζε περνώντας ανάμεσα
από τα κλαδιά των δέντρων. Οι μεγάλοι έσκυβαν για να περάσουν τη χαμηλή πόρτα, έμπαιναν
και αντίκριζαν τα μάτια των συγχωριανών τους, πίσω από τον ασημένιο καπνό από
το λιβάνι, που τους μετέδιδαν ζεστασιά και
αγάπη, άκουγαν τον παπά-Γιώργη να ψάλει τη χαρμόσυνη ακολουθία, μύριζαν το
λιβάνι και τότε όλοι μαζί μαγικά βίωναν
τη γέννηση του Θεανθρώπου. Με το τέλος της λειτουργίας εύχονταν ο ένας στον άλλο «Χρόνια Πολλά», «Καλά
Χριστούγεννα» και γύριζαν στα σπίτια τους. Εκεί όλη η οικογένεια έτρωγε το
Χριστουγεννιάτικο πρωινό μετά από τόση νηστεία που περιελάβανε ψημένο χοιρινό,
λουκάνικα με πράσο και ζυμωτό ψωμί. Η μητέρα μετά σιρόπιαζε τον μπακλαβά και
ετοίμαζε το χοιρινό με πράσο για το Χριστουγεννιάτικο γεύμα.
«Θυμάμαι σαν τώρα να σκύβουν οι μεγάλοι να
περάσουν τη χαμηλή πόρτα της εκκλησίας, να μπαίνουμε μέσα και να νοιώθουμε ζεστασιά
και αγάπη μέσα στο κρύο, όλοι μια οικογένεια».
Μαρτυρία κατοίκου Αριδαίας.
Μόνο για σκοπούς ενημέρωσης και με αναφορά του δημιουργού.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/